ਬਾਸ਼ੋ

ਮਾਤਸੂਓ ਬਾਸ਼ੋ (1644-1694)ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਜਪਾਨੀ ਕਵੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਹਾਇਕੁ ਕਾਵਿ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਸ਼ਿਖਰਾਂ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਾਇਆ।ਉਸ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਂ ਮਾਤਸੂਓ ਕਿੰਨਸਾਕੁ ਸੀ । ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਸਾਮੁਰਾਏ ਘਰਾਣੇ 'ਚ 12 ਅਕਤੂਬਰ 1644 ਨੂੰ ਉਨੋ ਦੇ ਲਗਾ ਪ੍ਰਾਂਤ 'ਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਵਲੋਂ ਰਚਿਆ ਹਾਇਕੁ ਸਾਹਿਤ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਗੋਦ 'ਚ ਬਿਤਾਈ। 
ਚਾਲ਼ੀ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਉਹ ਇੱਕ ਭਿਖਸ਼ੂ ਵਾਂਗ ਥਾਂ-ਥਾਂ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗਾ। ਬੁੱਧ ਧਾਰਾ ਦੇ ਧਾਰਨੀ (ਜਿੰਨਾ ਨੂੰ ਜ਼ੇਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ) ਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲ਼ੇ ਓਸ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਬਣੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਕੁਝ ਨੇ ਉਸ ਲਈ ਇੱਕ ਝੋਂਪੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਐਨ ਸਾਹਮਣੇ ਕੇਲੇ ਦਾ ਰੁੱਖ ਲਾਇਆ। ਕੇਲੇ ਨੁੰ ਜਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਚ 'ਬਾਸ਼ੋ' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਝੋਂਪੜੀ ਨੂੰ ਬਾਸ਼ੋ-ਏਨ ( ਕੇਲੇ ਦੇ ਰੁੱਖ ਵਾਲ਼ੀ ਝੋਂਪੜੀ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਹੀ ਓਹ ਮਾਤਸੂਓ ਬਾਸ਼ੋ ਬਣਿਆ।ਉਹ ਥੋੜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਸੀ। ਜਪਾਨ 'ਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਰਕਾਂ 'ਤੇ ਉੱਕਰੇ ਉਸ ਦੇ ਹਾਇਕੁ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਮਿਲ਼ਦੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 28 ਨਵੰਬਰ 1694 ਨੂੰ ਹੋਈ। 

ਪੇਸ਼ ਹਨ ਬਾਸ਼ੋ ਦੇ ਕੁਝ ਹਾਇਕੁ- ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ 

1.    
the old pond        
frog jumps in
splash     
                                            ਮੂਲ ਰੂਪ                                  ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਨੁਵਾਦ
ਪੁਰਾਣਾ ਟੋਭਾ                         ਫੂਰੂਈ ਕੇ ਯਾ                 ਫੂ-ਰੂ ( ਪੁਰਾਣਾ) ਈ-ਕੇ (ਤਲਾਬ) (!)
ਡੱਡੂ ਲਾਈ ਟਪੂਸੀ                 ਕਾਵਾਜ਼ੂ ਤੋਬੀਕੋਮੂ           ਕਾ-ਵਾ-ਜ਼ੂ (ਡੱਡੂ) ਤੋ-ਬੀ-ਕੋ-ਮੂ ( ਛੰਲਾਂਗ ਮਾਰੀ)
ਛਪ-ਛਪਾਕ                           ਮੀਜ਼ੂ ਨੋ ਓਤੋ                  ਮੀ-ਜ਼ੂ ( ਪਾਣੀ) ਨੋ-ਓ-ਤੋ ( ਅਵਾਜ਼)

ਨੋਟ: ਇਸ ਹਾਇਕੁ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਚ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ

2.
on a withered branch
a crow has alighted
nightfall in autumn

ਸੁੱਕੀ ਟਹਿਣੀ
ਆਣ ਬੈਠਾ ਇੱਕ ਕਾਂ
ਪੱਤਝੜ ਹੈ

3.
it would melt
in my hands
the autumn frost

ਖੁਰ ਜਾਵੇਗਾ
ਪੱਤਝੜੀ ਕੋਹਰਾ
ਮੇਰੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ

4.  
all that remains of  
worrier dreams
summer grass
                               
ਬਾਕੀ ਬਚਿਆ             
ਯੋਧੇ ਦੇ ਸੁਪਨੇ 'ਚੋਂ
ਜੰਗਲੀ ਘਾਹ 
ਨੋਟ: ਇੱਕ ਵਾਰ ਬਾਸ਼ੋ ਕਿਸੇ ਜੰਗੀ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਗਿਆ ਜੋ ਹੁਣ ਇੱਕ ਬੰਜਰ ਇਲਾਕਾ ਸੀ।ਓਥੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਿਵਾਏ ਜੰਗਲੀ ਘਾਹ ਤੋਂ, ਜੋ ਧੁੱਪਾਂ ਨਾਲ਼ ਸੜ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਇਕੁ ਇਹੋ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

5.
autumn even
birds and clouds
looking old

ਪੱਤਝੜ ਵੀ
ਪੰਛੀ ਅਤੇ ਬੱਦਲ਼
ਦਿੱਖਣ ਬੁੱਢੇ

6.
if I'd the knack
I'd sing like
cherry flakes falling

ਜੇ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਚ 
ਗਾਉਂਦਾ ਜਿਓਂ ਡਿੱਗੇ
ਚੈਰੀ ਦਾ ਸੱਕ 

ਬਾਸ਼ੋ (1644-1694)
(ਜਪਾਨ)
ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਤਾ- ਡਾ.ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ ਸੰਧੂ